Երբ ծնվեցինք, մեզ պատմեցին ցեղասպանության մասին, հետո մեր ձեռքը բռնած տարան Ծիծեռնակաբերդ ու ծաղիկներ դրեցինք անմար կրակի շուրջը: Երեխա էինք, շատ բան չէինք հասկանում: Ուրախանում էինք, որովհետև էդ օրը դաս չկար, ու դրանից ելնելով՝ օրը մեկանում էր մյուս տոնական օրերի հետ: Գնում էինք, ծաղիկներ խոնարհում, հետո ընտանիքով կամ դասընկերներով ինչ-որ տեղ գնում, օրվա հաճելի շարունակություն ընտրում, դե, ազատ օր էր, իսկ ազար օրերը տոն էին…
Հետո մեծացանք, շարունակեցինք այցելել Ծիծեռնակաբերդ, շարունակեցինք մեր երեխաներին պատմել Ցեղասպանության մասին, ապրիլի 24-ին դիտել ցեղասպանության մասին 1-2 ֆիլմ, մի քանի գրառում կամ մեկնաբանություն անել սոց. կայքերում, հիշել ու պահանջել, սպասել ԱՄՆ-ի նախագահին՝ տեսնենք կասի՞, թե չէ՞ «ցեղասպանություն» բառը, կարծես թե էդ արտասանելը մեզ ինչ-որ բան էր տալու:
Հիմա՝ մանավանդ էսօր, բոլորս խառն ենք, մեր նկարները, մեր գրառումները, մեր մտքերը… ամեն ինչ մեր վշտի մասին է: Աշխարհի լռությունն ու մինչ օրս շարունակվող հանցավոր անտարբերությունը հանգեցրել է նրան, որ մենք ուրախացած կարդում ենք այս կամ այն պաշտոնյայի ցավակցական ուղերձը, սպասում սփոփանքի խոսքերի… զավե՜շտ, սպասում ենք 105 տարի անց մեզ կերակրեն կարեկցանքի փշրանքներով… ախր ո՞վ չգիտի, որ դժբախտության օրերին դրանք մեծամասամբ արհեստական ու շաբլոն խոսքեր են՝ ընտրված հատուկ դեմքով, հատուկ տոնայնությամբ ու հատուկ այդ օրվա համար:
Չէ, չեմ ասում՝ չհիշենք, չհիշատակենք, չտխրենք… Բայց մեզ պետք չի այլոց խղճահարությունը: Մեզ պետք չի մեկօրյա հայրենասիրությունը: Մեզ պետք չի տեսնել, թե ինչպես են գերտերությունները շահարկում մեր նախնյաց անմեղ արյունը՝ միմյանց պատժելու կամ վախեցնելու համար: Մեզ պետք չի փոքր լացկան երեխայի պես սպասել, թե ով կոնֆետի գեղեցիկ թղթի մեջ փաթաթած ինչ-որ բան կհրամցնի մեզ:
Ի՞նչ անել: Անենք մեր երթերն առանց սպասումների, հարգենք ցեղասպանության զոհերի հիշատակը մեր հոգու հանգստության համար, մեր երեխաներին պատմենք արյունալի դեպքերի մասին՝ ցույց տալով թե ուր կարող է տանել ռասիզմ ու ատելությունը, որ էդ պատմությունը հիշելով՝ նրանք դադարեն դպրոցում ծաղրել մեկին, որ իրենց նման չէ… Թե չէ ամպագոռգոռ արտահայտություններ բոլորն էլ կարող են անել… Ես չեմ խոսում արտաքին քաղաքականության մասին, դա անհրաժեշտ է. իմ ասածը վերաբերում է ներքին հայրենասիրությանը:
Ես չեմ ուզում՝ իմ երեխաները մեծանան հիշելու և պահանջելու պաթոսախառը մեկօրյա հայրենասիրական իրականության մեջ: Չեմ ուզում ուսուցիչները ստիպեն երեխեքիս՝ դեմքի մռայլ արտահայտությամբ բռնեն էդ արտահայտությունն ու նկարվեն, գցեն ֆեյսբուք, հետո տեսնեն՝ ում սարքած տեսանյութն է ամենահաջողը ստացվել, որ մեկի դասարանի երեխեքն են ամենամռայլն ու տխուրը՝ կարծես ամեն բան հենց միայն դրա համար էր… Չէ, ամեն ինչ իրականում անձնվիրության, ազգն ու հավատքը չդավաճանելու մասին էր, մարմինը հոշոտելու, բայց ոգու դեմ անկարող լինելու մասին էր, արյան մեջ առ Աստված բարձրացող աղաղակների մասին էր… Պատմության այս էջերը երբեք չպետք է դառնան շահարկման կամ շոուի ինչ-որ մաս…
Ի՞նչ ենք հիշում, որ մենք զոհ ենք ու պիտի լացակումած սպասենք, թե երբ մեզ կխղճան, ի՞նչ ենք պահանջում, հո՞ղ, տարա՞ծք, Արարա՞տ… Ախր մեր մի բուռ Հայաստանի հողերն են խոպան դառնում, գյուղերը դատարկվում… իսկ ի՞նչ, եթե դրանք շենացնելն էլ է «հիշել ու պահանջել»… Հա, ես էլ շատ կուզեմ, ես էլ եմ բաղձանքով սպասում էդ օրվան (թեև հասկանում եմ, որ Արարատն այդպես էլ մերն է՝ հայերինս՝ առանց որևէ պաշտոնական թղթաբանության ու ճանաչումների):
Ամեն ինչ ճիշտ է, լավ է, բայց միայն մեկ օրով հայրենասեր չեն դառնում՝ ճիշտ այնպես, ինչպես չի կարելի միայն կանանց տոնին սիրելիին ծաղիկներ նվիրել կամ միայն երեխայի ծննդյան օրը գրկել նրան ու ասել, որ շատ ես սիրում…
Պատմությունը գլորվում է առաջ: Մենք պիտի կարողանանք հաշվի նստել այդ իրականության հետ ու դադարենք մեր սերունդներին կրթել անորոշ երազանքներով, դուդուկախառը պաթոսով ու զոհի հոգեբանությամբ:
Երազանքները լավ են, եթե կան այդ երազանքներն իրականություն դարձնող թեկուզ փոքր քայլեր ու որոշումներ, հայրենասիրությունը լավ է, եթե այն չի սահմանափակվում սոց. կայքում գրառում անելով, պաթոսը լավ է, եթե արդյունքում ինչ-որ մեկի մեջ կդաստիարակի իրական հայրենասեր:
Իսկ «հիշելն ու պահանջելը», որքան էլ սիրի ամպագոռգոռ հիշատակումներ, սեփական քաղաքում քայլելիս ինչ-որ մեկի գցած շիշը գետնից վերցնել ու աղբամանը գցելն է:
Հարգում եմ ցեղասպանության զոհերի հիշատակը, հիշում, որ նրանք ավանդել են մեզ մի կտոր օտարացած հայրենիք, ու պահանջում, որ աշխարհը ոչ թե խղճա ինձ, այլ ընդունի պատմական իրողությունը, իսկ եթե չի ընդունի, թքած, ես իմ չափով կշինեմ իմ հայրենիքը…
Հ.Գ. «Հիշում եմ ու պահանջում»-ը կլինի քեզ համար պաթո՞ս, թե՞ հայրենասիրություն, որոշելու է քո՝ ապրիլքսանհինգյան առավոտը, իսկ այսօրը գլուխ խոնարհենք՝ ի հիշատակ 1.5 միլիոն անմեղ զոհերի ու մասնակցենք դեպի Ծիծեռնակաբերդ ամենամյա քայլերթին՝ լինի իրական, թե վիրտուալ…
Քննարկում այս մասին post