Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսորներից մեկը կատարում է գիտական հարցում, որպեսզի իմանա իր ուսանողների մտածողության, հասկացողության, նրանց էության վիճակը:
Պրոֆեսորը իր մոտ է կանչում ուսանողներից մեկին և տալիս է նրան մի թուղթ, որի վրա գրված է մի դրվագ իր անձնական կյանքից, և ասում է.
– Տարածի՛ր այն համալսարանում:
Ուսանողի համար շատ զարմանալի էր, քանի որ պրոֆեսորը միշտ նրանց արգելել էր երբևիցե զբաղվել բամբասանքներով, սխալ լուրեր տարածելով, չնայած դրան նա անում է պրոֆեսորի ասածը:
Չանցած մեկ ամիս, արդեն սկսվում է բուռն քննարկումներ պրոֆեսորի անվան շուրջ: Այն ուսանողը, որի միջոցով տարածվել էր այդ ինֆորմացիան, ներս մտնելով լսարան, տեսնում է պրոֆեսորը տխուր նստած է: Մոտենալով հանգիստ պրոֆեսորին հարցնում է նրա տխրության պատճառը.
– Պրոֆեսոր կարո ՞ղ է Ձեզ տխրեցրել է այն ինֆորմացիան, որը պտտվում է Ձեր անվան շուրջ:
– Այո՜, իմ տխրության պատճառը հենց դա է. – պատասխանում է պրոֆեսորը:
– Բայց չ՞է որ դուք ինքներդ դա ուզեցիք: Ձեր ինչի ՞ն էր դա պետք:
– Իսկ դու դրան հավատացի ՞ր, – հարցնում է ուսանողին:
– Ե՞ս, իհարկե ո՛չ, ոնց կարող էի դրան հավատալ, իսկ եթե դա անգամ լիներ ճշմարտություն, ես կլռեի:
Մի պահ լռությունից հետո, պրոֆեսորը շարունակում է.
– Ինձ ամենևին էլ չի վշտացրել, թե նրանք ինչ են խոսում իմ մասին: Մարդիկ կարող են ամեն բան խոսել, դա նրանց իրավունքն է, ինձ վշտացրել է այն փաստը, որ հիմարները գերիշխում են խելացիներին:
Ես այդ քայլին գնացի, որպեսզի հաշվեմ հիմարների թիվը:
Ցավում եմ, որ մեր այսքան քրտնաջան տարիների աշխատանքից, միևնույն է հիմարության հավատացողները և դրանց հետևողները ավելի շատ են, շա՜տ ափսոս…
Մոտենալով ուսանողին, ձեռքով խփելով նրա ուսին, ասում է.
– Հարգելի՛ս, հետևիր ինչ ես լսում, քանի որ դրան դու անպայման արձագանքելու ես, և այդ արձագանքից հետո է պարզ դառնալու քո իրական էությունը՝ հիմար ես, թե՛ խելացի:
Հիմարները լսում են ու առանց քննելու, արդյո՞ք ճիշտ է, թե ոչ, նրանք այն տարածում են, իսկ խելացիները՝ նորից լսում են, լավ քննում, դրանից հետո էլ միևնույն է լռում են ի տարբերություն հիմարների:
– Լավ հիշի՛ր, մարդուն լսելով, դու կհասկանաս, թե իրական խելացին ով է:
Հիմարները շտապում են բամբասելուն, կարծելով, թե իրենց կգովեն: Բայց իրական գովեստին նա է արժանանում, ով վատը ծածկում է, իսկ լավը բացահայտում:
Բամբասողները դրանք ազգի ամենավտանգավոր թշնամիներն են, քանի որ թշնամին դրսից է հարվածում, իսկ ներսի թշնամին ավելի վտանգավոր է, այն ներսից քանդելով պարիսպները, տալիս է դրսի թշնամուն հնարավորություն առանց պատերազմելու հասնել հաղթանակի: Նապոլեոն Բոնապարտ
